İsviçre’ye iltica etmek isteyen kişi İsviçre sınır kapılarında veya bulunduğu ülkede İsviçre’ye iltica başvurusunda bulunabilir. İsviçre’de iltica başvurusunu incelemeye ve bu konuda karar vermeye yetkili Kurum (Staatssekretariat für Migration) kısa adı SEM olan İsviçre Göç Sekreterliği’dir. Rotes Kreuz, Caritas gibi Kuruluşlar ile Belediyelerin (Gemeinde) görevi ise iltica başvurusunda bulunan kişilerin başta barınma olmak üzere sosyal ve ekonomik ihtiyaçlarını karşılamaktır.
İltica prosedürde kişinin İsviçre’ye iltica hakkının olup olmadığı ve kalması için bir neden olup olmadığı öncelikle incelenir.
İsviçre’deki iltica prosedürü genel anlamda şu şekilde işler:
İlk olarak iltica etmek isteyen kişi 6 iltica bölgesinden birine gönderilir ve burada federal iltica merkezinin bir kampına yerleştirilir. Bu merkezler Altstätten, Basel, Balerna Novazzano, Bern, Boudry ve Zürich’te bulunmaktadır:
- Altstätten: Bleichemühlistrasse 6 9450 Altstätten St Gallen Tel. +4158 480 49 50
- Basel: Freiburgstrasse 50 4057 Basel Tel. +4158 482 12 82
- Balerna Novazzano: Via 1. agosto 6830 Chiasso Tel. +4158 466 70 10
- Bern: Morillonstrasse 75 3007 Bern Tel. +4158 465 75 80
- Boudry: Rue de l’Hôpital 60 2017 Boudry Tel. +4158 465 03 03
- Zürich: Förrlibuckstrasse 110 8005 Zürich Tel. +4158 480 14 00
İltica prosedürünün çeşitli kademelerinde görev yapan tüm görevliler bu merkezlerde işlerin çabuk ve kolay yürümesi için aynı çatı altında çalışırlar. Örneğin SEM Personeli, tercümanlar, yasal koruma ve iade danışma bölümü gibi. İltica başvurusunda bulunacak kişi merkeze girdikten sonra öncelikle kaydı yapılır kişisel bilgileri alınır, fotoğrafı çekilir, parmak izleri bir veri bankasına kaydedilir. Kimliği ya da pasaportu varsa alınıp muhafaza edilir. Ayrıca ilk tıbbi muayenesi de yapılır. İltica başvurusunda bulunan her kişiye başlangıçta ücretsiz bir yasal temsilci atanır. Bu bağımsız uzman iltica sürecinde kendisine destek olur ve mülakatında ona eşlik eder. Kişi halen bir Avrupa Birliği ülkesine kayıtlı ise öncelikle kişinin bu ülkeye geri gönderilip gönderilmeyeceği incelenir. Geri gönderilmesi mümkün görülürse gönderilecek ülke, iltica prosedürünün yürütülmesinden sorumlu olur. SEM iltica prosedürünün yürütülmesinden kendini sorumlu görürse ayrıntılı bir mülakat yapılır. Bu aşamada başvuru sahibi tarafından iltica talebinin nedenleri anlatılır ve bunlara ilişkin kanıtlar sunabilir. Kişinin mülteci olup olmayacağı ve İsviçre’den sığınma hakkı kazanıp kazanamayacağı buna göre incelenir. Fiili durum açıksa sığınma konusundaki karar mülakattan en geç 8 gün sonra alınır. SEM iltica başvurusunun gerekçelerini doğrulamak için daha fazla zamana ihtiyaç duyarsa iltica talep eden kişi genişletilmiş prosedüre alınır. Bu süreç 1 yıl kadar sürebilir. Bu durumda iltica talep edenler bir Kanton merkezindeki kampa yerleştirilirler.
Her başvuru bireysel olarak ele alındıktan sonra iltica talep edene karar bildirilir. Olumlu karar verilmesi durumunda kişi iltica hakkı ve oturma izni alır. Bununla birlikte İsviçre’ye uyum sağlaması için uygun bir kantona yollanır. İltica Hakkı elde eden kişi bir değişiklik olmadığı müddetçe bu kantonda ikamet etmek durumundadır. Olumsuz bir karar durumunda kişinin geldiği memleketinde bedensel bütünlüğünü, yaşamını tehlikeye düşürecek bir durum yoksa, geri dönmesi makul ve uygulanabilir ise bu kişi isviçre’yi terk etmelidir. Belirtilen nedenlerden dolayı iade mümkün değilse kişi memleketindeki durum normalleşene, yaşanan tehlike ortadan kalkana, iade mümkün ve makul olana kadar kişi İsviçre’de geçici kabul ile kalabilir. İsviçre’de iltica prosedürleri hukuk devleti kuralları uygulanarak hızlı ve doğru bir şekilde yerine getirilmektedir. İsviçre’ye iltica eden bir kişinin bu hakkı mümkün olan en kısa sürede elde etmesi gerekir. Bu hakka sahip olmayan kişi ise isviçre’yi terk etmelidir.